Sinh ra trên vùng đất phên giậu của sơn hà, lớn lên giữa đầu sóng ngọn gió; ngay từ rất sớm, người dân đảo Lý Sơn (Quảng Ngãi) đã tự mày mò tìm đất sống giữa đại dương. Mỗi một thế cuộc của người dân Lý Sơn là một cuộc chinh phục.
Người trước tiên khai thác ngư trường Hoàng Sa
Cách đây 30 năm, khi toàn đảo Lý Sơn (Quảng Ngãi) mới chỉ có 7 chiếc ghe nhỏ, loay hoay với những nghề đánh bắt ven bờ thì ông đã hướng về ngư trường Hoàng Sa.
Sau khi “khai phá” được ngư trường mầu mỡ này, ông không độc hưởng mà quảng bá rộng rãi, chỉ dẫn ngư dân trên đảo phát triển nghề đánh bắt xa bờ tại ngư trường Hoàng Sa cho đến nay. Ông là lão ngư Dương Minh Thạnh (1954) ở thôn Tây, xã An Hải.
Ra khơi bằng đèn dầu
Trước năm 1975, nhà ông Dương Minh Thạnh đã là cơ sở hoạt động cách mạng bí ẩn. Ngày miền Nam hoàn toàn phóng thích, ông Thạnh là người trước hết cắm lá cờ đất nước trên đảo Lý Sơn. Sau đó, ông tham gia công tác tại địa phương với chức phận bí thơ đoàn xã An Hải.
Tuy khi ấy tuổi đời ông còn rất trẻ, nhưng được nối tiếp cái máu “ăn đằng sóng, nói đằng gió” của tổ tiên truyền lại, ông Thạnh luôn đau đáu chuyện kiếm kế sinh nhai trên muôn trùng sóng nước. Vừa tham gia công tác tại địa phương, ông vừa nghiên cứu địa lý và phát hiện ra ngư trường Hoàng Sa tiềm ẩn nhiều nguồn lợi thủy sản.
“Qua các tài liệu nghiên cứu, tui biết ngư trường thuộc vùng biển Hoàng Sa rất giàu nguồn cá, nhất là loài hải sâm (con vú), 1 loại đặc sản biển có giá trị rất cao, tui mừng khôn xiết. Trong đầu tui nảy ngay ý định tiếp cận ngư trường Hoàng Sa để mở cuộc làm ăn.
Tui nung nấu ý tưởng này, rồi tâm tình với ông anh cả trong nhà là Dương Chính và 1 ngư phủ khác trên đảo tên Nguyễn Văn Lại, giờ là ông sui của tui. Không ngờ mấy ông kia đều có “máu” mạo hiểm, vậy là cả 3 cùng đồng lòng đóng ghe mở biển khám phá ngư trường Hoàng Sa”, ông Thạnh kể lại.
Năm 1982, quơ vét hết tài sản trong nhà, ông Thạnh chỉ đủ vốn đóng chiếc ghe có công suất 15CV, có trọng tải chỉ 7-8 tấn. “Hiện, nếu có ai hỏi tui đóng chiếc ghe ấy bao nhiêu tiền thì chịu, sao mà nhớ nổi”, ông Thạnh nói. 2 chiếc ghe của ông Chính và ông Lại lớn hơn, có công suất 22 CV.
Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ tặng cho ông Dương Minh Thạnh
3 chiếc ghe của 3 ngư phủ đảo Lý Sơn tiên phong khám phá ngư trường Hoàng Sa lần lượt có số đuôi (2 số sau của số hiệu ghe) là 71, 72 và 73. Ông Thạnh kể thêm: “Hồi ấy ông anh cả tui (Dương Chính) là cán bộ ủy ban, trước khi mở chuyến biển trước tiên, anh ấy xuống ủy ban mượn 1 tấm hải đồ hành chính, rất đơn sơ. Sau khi chiếu lệ tính theo tỷ lệ xích, anh Chính cho đáp số là từ đảo Lý Sơn ra quần đảo Hoàng Sa có độ dài 272 km.
Biết thì biết vậy, nhưng không biết từ Lý Sơn ra ngư trường Hoàng Sa phải mất bao nhiêu ngày, vì khi ấy là gì có hải đồ, có máy định vị để tính hạnh. Kệ, cứ đi khắc biết. Vậy là cả 3 chiếc ghe nhất tề ra khơi. Trên đường đi, tui lấy chiều dài chiếc ghe làm thước đo, rồi canh đồng hồ xem mỗi phút ghe mình chạy được bao nhiêu mét.
Sau đó nhân lên để biết phải mất bao nhiêu ngày những chiếc ghe “con” này mới chinh phục được chặng đường dài 272 km để đến hải phận phá hoang. Để đi đúng hướng, tụi tui sử dụng chiếc la bàn đi rừng. Đúng ngày 16/2/1982, 3 chiếc ghe của tụi tui chiếm lĩnh ngư trường Hoàng Sa. Khi ấy toàn đảo Lý Sơn chỉ có 7 chiếc ghe, xã An Vĩnh 2 chiếc, 5 chiếc còn lại của ngư dân xã An Hải, trong đó có 3 chiếc của tụi tui”.
Chuyến biển đầu tiên ấy, ghe của ông Thạnh đi thẳng vào đảo Tri Tôn, ghe ông Chính và ông Lại đi vào đảo Phạm Quang Ảnh (người đứng đầu Đội Hoàng Sa kiêm quản Bắc Hải do vua Gia Long thứ 14 cử đi bảo vệ quần đảo Hoàng Sa từ năm 1815).
“Tên đảo là do tụi tui đặt ra cho dễ nhớ. Cả 3 chiếc ghe của tụi tui đều lái bằng buồm, nương theo hướng gió mà đi để tiếp thêm mã lực cho ghe đi nhanh hơn. Máy móc thô sơ, giả dụ ghe chết máy còn có cánh buồm đỡ đần. Vừa lái ghe tụi tui vừa run, vì sợ va vào các rạn đá ngầm.
Với lại hồi đó làm gì có bình ắc qui để có ánh sáng điện, lái ghe đi trong đêm giữa biển cả bao la với chiếc đèn bão thắp bằng dầu hỏa leo lắt treo trước mui. Đến bữa ăn, thuyền viên phải bới cơm mớm tận miệng chứ tui không dám rời tay ra khỏi bánh lái”, ông Thạnh kể.
Từ quyển “sổ hải trình” đầu tiên
Với tinh thần sau này sẽ chỉ dẫn lại cho ngư dân trên đảo chuyện làm ăn tại ngư trường này, nên trong những chuyến biển trước nhất khám phá ngư trường quần đảo Hoàng Sa, ông Thạnh biên chép tường tận mọi điều vào sổ tay.
Căn cứ trên chiếc la bàn cũ kỹ, ông Thạnh điểm vào bản đồ hành chính lịch trình an toàn, những vùng biển không có rạn đá ngầm để ghe di chuyển tránh được rủi ro. Suốt chuyến đánh bắt, hải phận nào nhiều cá, ông Thạnh cũng không quên ghi vào sổ và đánh dấu trên bản đồ để ghi nhớ. “3 anh em tụi tui thường nói đùa với nhau là mình đang vẽ hải đồ cho ngư trường Hoàng Sa”, ông Thạnh nói.
Khi đó, cả 3 ghe đều làm nghề đánh bắt cá chuồn. Ghe của ông Thạnh có 14 thuyền viên, 2 chiếc ghe của ông Chính và ông Lại có 16 thuyền viên. “Nghề đánh bắt cá chuồn cần nhiều cần lao nên dù ghe nhỏ vẫn phải có nhiều thuyền viên vậy đó”, ông Thạnh giảng giải. Chuyến biển đầu tiên của 3 chiếc ghe tiền phong khám phá ngư trường quần đảo Hoàng Sa chỉ mất 8 ngày là ghe nào cũng khẳm be, đầy lút cá.
Tàu neo đậu tại cửa biển An Hải (Lý Sơn) chuẩn bị ra khơi
Thời gian sau đó, trong những lúc cho ghe nằm bờ nghỉ trăng, bộ ba ngư phủ Thạnh, Chính, Lại không ngừng đi quảng bá về sự no đủ của ngư trường quần đảo Hoàng Sa và cổ vũ bà con trên đảo mạnh bạo đóng ghe vươn khơi. Thành quả từ những chuyến biển trước hết của 3 chiếc ghe 71, 72, 73 của 3 ngư dân tiên phong chinh phục lãnh hải xa khơi không người dân nào trên đảo Lý Sơn là không biết. Ai nấy đều phấn chấn.
Thế nhưng do quá lo lắng cho sự an toàn nơi vùng biển lạ nên hồ hết người dân Lý Sơn đều đắn đo, không dám vay mượn để đóng ghe. Thế nhưng sau đó, thấy bộ ba ông Thạnh, ông Chính và ông Lại không ngừng nâng cấp từ con ghe nhỏ lên thành những tàu đánh cá càng ngày càng lớn, người dân Lý Sơn dần dà tin vào hiệu quả kinh tế của nghề đánh bắt xa khơi, dần dần nhập cuộc.
“Hồi đó, nếu ai quyết định đóng tàu, tụi tui hết lòng truyền đạt kinh nghiệm đi biển để họ mạnh bạo ra khơi. Thế nhưng cũng chẳng mấy ai to gan như 3 anh em tụi tui. Đến năm 1996, tàu bè đánh bắt trên biển mới được trang bị máy định vị và máy dò cá, từ thời điểm đó mới có nhiều người dạn dĩ đầu tư vốn đóng tàu mới.
Những người mới vào nghề rộn rịch tìm đến anh em tụi tui nhờ chỉ dẫn điểm đánh bắt. Khi ấy tụi tui lại lấy sổ ghi chép ra, tính tâm tính toán để tìm ra kinh độ, độ vĩ cụ thể trên máy định vị ngư trường tụi tui đang ăn nên làm ra rồi hướng dẫn lại cho bà con. Những người đang đánh bắt bằng ghe công suất nhỏ thì nâng cấp lên tàu lớn, nghề đánh bắt xa khơi của ngư dân Lý Sơn phát triển dần.
Riêng tui, từ khi khởi nghiệp tại ngư trường Hoàng Sa đến nay, tui đã 7 lần nâng cấp ghe thuyền để hiện thời đóng được chiếc tàu QNg 96509 TS có công suất 375 CV với tổng kinh phí hơn 2 tỷ đồng”, ông Thạnh nói không giấu được vẻ háo hức.(Còn nữa)
“Chúng tôi ghi nhận ông Dương Minh Thạnh là 1 trong những người có công đầu đi tiền phong chinh phục ngư trường Hoàng Sa. Cuối năm 2012, Thủ tướng Chính phủ đã tặng bằng khen ghi nhận ông Thạnh có nhiều thành tích trong 20 năm xây dựng và phát triển huyện đảo Lý Sơn. Từ năm bảy chiếc ghe nhỏ vào thời khắc đầu thập niên 80 của thế kỷ 20, đến nay toàn huyện đảo Lý Sơn đã có 427 chiếc chiếc tàu thuyền với tổng công suất 47.245 CV, bình quân mỗi chiếc có công suất 110CV”, ông Phạm Hoàng Linh, Phó chủ toạ UBND huyện đảo Lý Sơn. |
