Đổi trác đặc biệt nhất
Nắng cuối thu yên ả lọt qua kẽ lá điểm những chấm sáng trên thềm nhà tĩnh lặng.
Con sông từng biến những quà đồi xanh tươi ven đất cổ Hòa Bình thành những hòn non bộ. Rừng vẫn hẹn sông. Con đường độc nhất vô nhị ấy được định danh bằng một tấm bảng gỗ viết sơn trắng. Đổi họ. Ngoài bến Bún để mảnh đất này lặng lẽ xanh tươi như một chốn "đào hoa nguyên kí" không có tuổi.
Không bị nhịp sống thương trường lấy đi nếp sinh hoạt bình dị quê kệch. Một sức sống làng quê nhân hậu. Con đường nhựa bé nhỏ men theo đồi vắng đã có những thửa ruộng xinh xinh vỗ về ấm áp. Dòng sông thoáng hiện rồi ngại ngùng xuôi về phía Trung Hà nhưng vẫn không quên gửi lại vị gió mát lành cho vườn tược.
Tiếng lợn dụi mõm trong chuồng. Qua ngòi Thia là đò bến Bún. Nhưng. Chính sự hoang sơ. Bóng cây như cũng chững lại trên mép sân gạch mộc lát nghiêng mà khắc nghi một dấu chân ai từng để lại. Có điều gì đó rất xa.
Ở đâu có ruộng là ở đó có sự đầm ấm lạ thường của một đời sống nông nghiệp. Lại như chưa hề thay đổi. Bến sông thượng cổ và quan trọng nhất đã góp phần giữ lại cho ngoại thành nếp sống cựu truyền. Chỉ qua một quèn sông phù sa đặc sánh. Dòng nước hiền hòa bé nhỏ được bản mường giữ gìn vẫn nguyên dòng xanh trong mà không bọ vùi lấp bởi cái ngẫu nhiên của thành phố hóa.
Lặng đọng ngoài cầu ngòi Thia. Nước đã lặng. Dòng suối là một chứng tích cho sự sinh thành văn hóa lấy xử sự với thiên nhiên mà tạo dựng cái ăn.
Nhưng. Bên ngoài là cửa hàng. Có lẽ sẽ chẳng có ở đâu sự mộc mạc đến từ một nhịp sống chậm dãi và hiền hòa như chốn này. Cái mặc. Và để rồi. Từ đây nhìn xuống. Mười năm có phải là chỉ mới hôm qua đâu mà đất ngoại thành vẫn bình yên thế? tỉnh thành còn rất trẻ nhưng ngoại ô chưa kịp già đi trong tâm não mỗi người.
Vắng lặng đã thành một phép thanh lọc những nghề đời chợ búa. Sông chưa rời phố. Con sông hung hãn trong tùy bút Nguyễn Tuân đã từng a dua với Thủy Tinh dâng nước lên núi Tản. Bên trong vẫn là vườn cây ao cá. Lặng đến mơ màng. Nết ăn ở của người đường xuôi ngược bến đò lên làm sang phố mới.
Đàn gà mải kiếm mồi nhao ra ngoài mặt đường nhựa. Lại có bao thứ hàng hóa. Chỉ dăm bước chân lại đã thấy chàng trai trẻ đang loay hoay sửa chiếc lồng bẫy lên đồi bẫy chim rừng.
Bao thợ thuyền. Trăm thứ hoa trái xuống thuyền về xuôi. Ruộng mùa này đang để ải. Dựng nhà. Không bị cái rầm rĩ của cầu cảng làm thay đổi. Mỗi con ngòi. Con ngòi chắt từng giọt nước rơi từ lá rừng tìm ra sông mà hợp lưu nhưng lại như thể đang ngược sông đưa nước vào rừng thẳm. Tán cây tỏa bóng mát lối đi lên thềm nhà cao với những bậc xi măng đã hoen rêu. Nếp nghĩ của ông cha xưa mạch lạc như đường nét phong thủy.
Tôi cụ lục trong trí nhớ một ngôi nhà xưa cũ. Lập làng của người Việt xưa. Mộc mạc. Thật lạ. Vào phố chợ chợt gặp bác thợ già đang cặm cụi đóng thuyền. Ai chợt nao lòng nhớ quê hương thì vẫn còn đấy một lối đi về…. Người con gái ấy đã xuống thuyền theo chồng về dưới dưới xuôi từ ngày ấy. Thời kì như ngừng trôi.
Tên một người con gái gắn với loài hoa mọc bên thềm nhà. Nhưng. Đồi rừng để lại một dư ba văn hóa đa tầng của đất Yên Mông này.
Ngoại ô là một xã nằm men bờ sông Đà. Như muốn thay tên.
Bên lề cỏ hoa đồng nội vẫn trổ bông tím biếc khiến bước chân người khách từ phố thị thêm ngỡ ngàng để rồi cứ đi tiếp mãi như đang bị hút hồn bởi vẻ hoang vu.
Quán xá ở đây là những căn nhà bé nhỏ nép dưới lùm cây. Dọc theo con đường ấy tôi bắt gặp ngòi Thia hoang dại. Tôi được nghe kể: Xưa. Cố giấu đi kí vãng trên thượng nguồn hiểm ác mà làm thân với bờ bãi trung du. Con đường nhỏ xuống đến khu phố nhỏ mươi hàng quán. Có nhẽ hết thảy đã chìm vào lãng quên. Thương lái ngược bến lên đây sinh sống.
Chính bến sông này là nơi giao du.
